De maatschap en de private stichting als controlevehikels

Het voorbereiden van uw vermogen of van uw familiale onderneming op de toekomst vereist vaak een evenwicht tussen twee doelen: het veiligstellen van de overdracht naar de volgende generatie en tegelijk het behouden van een zekere controle. 

In België zijn er twee instrumenten die uitstekend tegemoetkomen aan deze uitdaging: de maatschap en de private stichting administratiekantoor (PSAK). Beide zijn gebaseerd op een eigen logica, maar maken het mogelijk om de vermogenswaarde van een vermogen (die aan de erfgenamen wordt overgedragen) los te koppelen van de controle over dat vermogen (die in vertrouwde handen blijft) en bieden tegelijkertijd de kans om inkomsten te behouden.

1. De maatschap: eenvoudig en flexibel

De maatschap is een overeenkomst tussen minstens twee personen die besluiten om bepaalde activa (effectenportefeuille, aandelen, kunstcollectie, ...) samen te voegen. Het vereist geen zware formaliteiten: een onderhandse akte volstaat, zolang er geen onroerende goederen in de maatschap worden ingebracht (in welk geval een notariële akte vereist is, maar de maatschap wordt zelden voor onroerende goederen gebruikt).

Een deel van uw vermogen kan in de maatschap worden ingebracht. De aandelen kunnen op verschillende manieren aan uw kinderen worden overdragen. Hoewel zij de vermogenswaarde ontvangen, blijft de controle over het vehikel in uw handen mits u uzelf als zaakvoerder in de statuten aanwijst.

Hier zijn, samengevat, de meest uitgesproken voordelen van de maatschap: 

• Beheer: Ook al draagt u (een deel van) uw aandelen over, u behoudt het beheer over het vermogen.
• Inkomsten: u kunt in de schenking een voorbehoud van vruchtgebruik of een rentelast opnemen om uw levensonderhoud te garanderen.
• Bescherming van uw kinderen: als zij te jong of onervaren zijn, voorkomt u dat zij alleen (of erger, met uw ex-partner) verantwoordelijk worden voor een aanzienlijk vermogen.
• Behoud van specifieke goederen: kunstwerken, oldtimers, ... u kunt ervoor zorgen dat ze dankzij de maatschap behouden blijven en niet zomaar verkocht kunnen worden.
• Fiscale transparantie: de maatschap is niet onderworpen aan belasting; het zijn de vennoten die belast worden naar rato van hun aandelen. 

2. De private stichting als administratiekantoor (PSAK): gecentraliseerde controle 

De private stichting is – in tegenstelling tot de maatschap - een entiteit met rechtspersoonlijkheid. Wanneer zij optreedt als “administratiekantoor”, ontvangt zij de aandelen van een vennootschap in ruil waarvoor zij certificaten uitgeeft. Deze certificaten vertegenwoordigen de vermogenswaarde (financiële rechten) van de aandelen en kunnen aan de kinderen worden geschonken (met voorbehoud van vruchtgebruik of rentelast indien nodig). Het stemrecht dat aan die aandelen is verbonden, blijft in handen van de stichting, die wordt geleid door haar raad van bestuur.

Hier zijn, samengevat, de meest uitgesproken voordelen van de PSAK: 

• Concentratie van controle: strategische beslissingen worden door één orgaan genomen, waardoor versnippering tussen erfgenamen wordt vermeden.
• Fiscaal voordelige overdracht: de certificaten kunnen onder het gunstige regime voor familiale ondernemingen overgedragen worden indien aan de voorwaarden van het 0%-regime wordt voldaan.
• Stabiliteit en continuïteit: de onderneming is beschermd tegen een overhaaste verkoop of familiale conflicten dankzij het beheer door de raad van bestuur van de PSAK.
• Maatwerkstatuten: het is mogelijk om verschillende categorieën certificaten, specifieke beheersregels, dividendenbeleidslijnen, adviescommissies, enz. te voorzien. 

3. Conclusie

De maatschap en de private stichting als administratiekantoor zijn twee instrumenten om eigendom en controle van elkaar te scheiden, elk met een eigen logica. Uw keuze hangt af van uw doelstellingen, de samenstelling van uw vermogen en de maturiteit van uw erfgenamen.