De zorgvolmacht: een gerust gemoed

Vandaag ben je nog in staat zelf te beslissen over je vermogen. Maar wat als dat morgen niet meer zo is wanneer je in een coma belandt ten gevolge van een ongeval of ziekte? Wat als je plots dement wordt?

De zorgvolmacht staat gekend als dé manier bij uitstek om het beheer van je vermogen veilig te stellen wanneer je zelf onbekwaam wordt. Je kan ook bepalen wie beslissingen mag nemen over je zorgbehoeften op het moment dat jij dit niet meer kan.

1. Wat is een zorgvolmacht?

Met een zorgvolmacht kan je als lastgever een volmacht geven aan een door jou aangeduide lasthebber zodat deze persoon het beheer van jouw vermogen kan opvolgen of bepaalde beslissingen omtrent jouw persoon kan nemen. De lasthebber is bevoegd om handelingen te stellen in jouw naam en voor jouw rekening zonder inmenging van de vrederechter.

2. Waarom een zorgvolmacht opmaken?

Het niet langer kunnen uitoefenen van (dagdagelijkse) handelingen kan ongewenste gevolgen hebben voor het beheer van jouw vermogen en voor het nemen van de nodige beslissingen voor jou als persoon. Bijvoorbeeld, je ligt in een coma door een ongeval en er dienen beslissingen te worden genomen over jouw vermogen of over je recht op de nodige zorgverlening. Dit heeft enerzijds een grote impact op je gezinsleven (bijvoorbeeld: het niet langer kunnen beheren van je bankzaken zoals je inkomsten beheren, rekeningen betalen en je belastingen opvolgen) en anderzijds op het in stand houden van je vermogen (bijvoorbeeld: het niet meer kunnen wijzigen van je beleggersprofiel van je aandelenportefeuille). Een zorgvolmacht is een op maat gemaakte volmacht waarin je jouw wensen, bezorgdheden en de handelingen kan vastleggen. Je hebt hierin een ruime keuzevrijheid, niet alleen m.b.t. de aan te duiden persoon of personen, maar ook m.b.t. de toe te kennen bevoegdheden. Je kan bepaalde instructies laten opnemen waarmee de door jou aangeduide lasthebber bij de uitvoering van de opdracht rekening dient te houden (bijvoorbeeld indien je een voorkeur hebt voor het te kiezen woonzorgcentrum).

Als je geen zorgvolmacht hebt en je wordt onbekwaam, zal het beheer van je vermogen in handen worden gelegd van de vrederechter en van een door de vrederechter aangeduide bewindvoerder (niet altijd iemand van je naaste familiale of sociale omgeving). Zelfs jouw huwelijkspartner zal de gezamenlijke gezinswoning niet kunnen verkopen of geen schenking kunnen doen van goederen die behoren tot de huwelijksgemeenschap zonder de goedkeuring van de rechter en de bewindvoerder. De zorgvolmacht biedt een alternatief voor de lange procedures om de goedkeuring van de vrederechter te verkrijgen (bijvoorbeeld voor de verkoop van een woning).

3. Wat kan je regelen in een zorgvolmacht?

Handelingen met betrekking tot je vermogen 
Als lastgever kan je één of meerdere personen aanduiden die bevoegd zijn om handelingen te stellen met betrekking tot het vermogen.

Dit betekent niet dat de lasthebber je gehele vermogen kan besteden! De nodige bescherming kan worden voorzien door bijvoorbeeld te bepalen dat het (overblijvend) saldo van je vermogen dient te volstaan om in je levensonderhoud te voorzien. Je kan de beoordeling door de lasthebber zelf in handen nemen door te bepalen dat jouw vermogen door de schenkingen niet mag dalen onder een bepaald bedrag of dat maximaal een bepaald percentage van jouw vermogen mag worden overgedragen.

Successieplanning 
De zorgvolmacht is ook een handig instrument voor successieplanning in het algemeen. Je kan een bijzondere volmacht tot schenken opnemen zodat de lasthebber jouw vermogen of een deel ervan op een later moment kan schenken aan bijvoorbeeld je (klein)kinderen tegen de lagere tarieven inzake schenkbelasting, en dit naar jouw wensen strikt regelen.

Handelingen met betrekking tot je persoon
In een zorgvolmacht kan nu ook worden bepaald dat in geval van ziekte of ongeval de bevoegdheid wordt verleend om alle maatregelen te nemen om je de verzorging te bieden die je nodig hebt. Zo kan de lasthebber je woning aanpassen (bijvoorbeeld het laten plaatsen van een traplift), een nieuwe verblijfplaats kiezen of huisvestingsovereenkomsten afsluiten met de zorginstelling die je gekozen hebt.

Ook wat betreft de medische aangelegenheden is het toegestaan om aan te duiden dat de lasthebber kan optreden als vertrouwenspersoon. De lasthebber kan in dat geval het patiëntendossier inkijken en informatie inwinnen over je medische toestand. Een stap verder is de aanduiding van een vertegenwoordiger: die heeft dan de bevoegdheid om de rechten uit hoofde van de gezondheidszorg uit te oefenen in naam en voor rekening van jou als lastgever­patiënt (onder meer, inzage krijgen en een afschrift vragen van jouw medisch dossier of jouw recht op een kwaliteitsvolle zorgverlening door een beroepsbeoefenaar opeisen).

Levenseinde
Je kan ook duidelijke richtlijnen geven rond bepaalde aspecten van het levenseinde. Zo kan je aangeven wanneer men geen behandeling meer dient uit te voeren (bijvoorbeeld door te bepalen dat je geen bloedtransfusie meer wenst). In principe kan je ook richtlijnen geven over eventuele behandelingen die je wenst te laten uitvoeren (bijvoorbeeld de behandeling met het oog op pijnbestrijding, of sedatie).

Met betrekking tot euthanasie kan je niet dicteren dat de lasthebber het verzoek tot euthanasie kan afleggen als je terminaal ziek bent. Indien je bekwaam bent, dien je dit verzoek zelf uit te drukken. Een geldige euthanasiewilsverklaring kan daarentegen wel door jou worden opgenomen in de zorgvolmacht.

Wat kan niet?
De lastgever kan geen volmacht geven voor het stellen van hoogstpersoonlijke handelingen: een testament opstellen of herroepen, een huwelijk aangaan, de echtscheiding aanvragen, …

Heeft de zorgvolmacht uitwerking in het buitenland? 
Sinds 1 januari 2021 is de Belgische zorgvolmacht automatisch erkend door de Staten die het verdrag van Den Haag voor de internationale bescherming van volwassenen hebben geratificeerd (bijvoorbeeld: Frankrijk, Griekenland, Zwitserland, Portugal, Estland, Duitsland, Oostenrijk, …). Voor de andere landen zal het afhangen van hun interne wetgeving.

4. Hoe een zorgvolmacht opstellen

De zorgvolmacht kan opgemaakt worden in een onderhands document of in een authentieke akte. Wanneer het betrekking heeft op handelingen waarvoor de tussenkomst van de notaris vereist is, zoals bijvoorbeeld de verkoop van een onroerend goed of een schenking, is een notariële akte verplicht. Het is vereist dat de zorgvolmacht wordt geregistreerd in het Centraal Register voor Lastgevingsovereenkomsten (CRL).

5. Wie kan lasthebber zijn?

Vanaf 1 september 2025 kunnen alleen personen die zijn ingeschreven in het (nieuwe) nationaal register van professionele bewindvoerders of personen die als familiale bewindvoerders in de zin van het Burgerlijk Wetboek kunnen worden beschouwd, als lasthebbers optreden. De wet somt ook enkele personen op die niet als lasthebber mogen optreden: personeelsleden van een woonzorgcentrum, bijvoorbeeld.

Je kan als lastgever meerdere lasthebbers aanduiden die alleen of gezamenlijk (bij het stellen van specifieke handelingen) de beslissingen kunnen nemen en kunnen optreden. De persoon die bevoegd is voor het nemen van de beslissingen en het optreden voor de handelingen m.b.t. jou als persoon moet niet per se dezelfde persoon zijn als degene die bevoegd is om jouw vermogen te beheren.

Je kan bovendien voorzien in een opvolgende lasthebber voor het geval de lasthebber(s) de opdracht door ziekte, door overlijden of door een andere oorzaak niet langer kunnen of willen uitoefenen. Ook is het aangewezen om in de zorgvolmacht een lasthebber ad hoc aan te duiden die zal optreden als er zich een belangenconflict voordoet tussen de lasthebber en jou als lastgever (bijvoorbeeld, wanneer een kind­lasthebber of de echtgenoot­lasthebber een schenking aan zichzelf wil doen).

Je kan ook een vertrouwenspersoon aanduiden, een tussenpersoon tussen de lastgever en de lasthebber die kan bemiddelen bijvoorbeeld bij een conflict en in jouw belang naar de vrederechter stappen indien de aangeduide lasthebbers hun taken niet naar behoren uitvoeren. Je kan anderzijds ook een verklaring van voorkeur opnemen over wie je wenst aan te wijzen als bewindvoerder voor het geval de zorgvolmacht wordt aangevochten.

6. Inwerkingtreding en einde van de zorgvolmacht

De zorgvolmacht wordt afgesloten voor een onbepaalde duur. De lastgever bepaalt wanneer de volmacht start: onmiddellijk, terwijl de lastgever nog steeds bekwaam is, of op het ogenblik dat de lastgever onbekwaam wordt. Je kan zelf bepalen op welke manier deze onbekwaamheid wordt vastgesteld, bijvoorbeeld door een geneeskundig verslag opgesteld door de huisarts en/of een gespecialiseerde arts.

Een zorgvolmacht eindigt bij het overlijden van de lastgever. Dit belet je niet, zolang je bekwaam bent, om de lastgeving eenzijdig te herroepen of te wijzigen. Daarnaast kan de zorgvolmacht ook eindigen wanneer de lasthebber onder een rechterlijke beschermingsmaatregel wordt geplaatst, of door de opzegging van de volmacht door de lasthebber (behoudens wanneer er meerdere (opvolgende) lasthebbers werden aangeduid).

De vrederechter kan tenslotte altijd geheel of gedeeltelijk een einde maken aan de lastgeving wanneer de uitvoering ervan de belangen van de lastgever in gevaar brengt.

De beëindiging van de zorgvolmacht moet eveneens geregistreerd worden in het Centraal Register van Lastgevingsovereenkomsten (CRL).