Effectenrekening en vermogensplanning: aandachtspunten bij het overwegen van een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik!

Successieplanning is een essentiële stap om de belangen van uw dierbaren te beschermen. Laten we dit illustreren aan de hand van de situatie van Céline en haar vader.

Céline heeft net vernomen dat haar vader, 82 jaar, een effectenrekening heeft bij AXA IM Select Belgium en dat hij deze aan haar wenst te schenken.

De vader van Céline wil zijn dochter bevoordelen en tegelijkertijd de kosten van een rusthuis of eventuele ziekenhuisopnames kunnen dekken. Hij verkeert weliswaar in uitstekende gezondheid, maar sinds het overlijden van zijn echtgenote staat hij wel alleen in voor zijn financiële behoeften.

De effectenrekening kan een sleutelrol vervullen in dit scenario, meer bepaald aan de hand van een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik. Zouden ze hiervoor eenvoudigweg een nieuwe rekening kunnen openen met gesplitste inschrijving vruchtgebruik/blote eigendom? Dat is nog maar de vraag.

1. Waarom de authenticiteit van de gesplitste inschrijving essentieel is

Om te voorkomen dat de fiscus erfbelasting eist over de volle eigendom van de aldus gesplitste effectenrekening bij het overlijden van de vader van Céline, is het niet alleen essentieel dat de schenking bij authentieke akte werd uitgevoerd, maar ook dat Céline alle betreffende documentatie zorgvuldig bewaart, en dat tot aan de datum van het overlijden van haar vader, ongeacht wanneer die plaatsvindt.

Aangezien vruchtgebruik inhoudt dat de inkomsten toekomen aan de vruchtgebruiker, moeten deze hem worden overgemaakt, bij voorkeur zelfs door overschrijving op zijn persoonlijke rekening. Als de inkomsten daarentegen op de gesplitste effectenrekening blijven staan, bestaat er een dubbel risico: 

• Enerzijds dat de fiscus deze inkomsten beschouwt als een aanvullende, niet-geregistreerde schenking (en dus onderhevig aan het risico van de "verdachte periode" van 5/3 jaar);
• Anderzijds dat de fiscus geen rekening houdt met de gesplitste inschrijving en de inkomsten belast alsof deze nog in volle eigendom in het vermogen van de vader van Céline aanwezig zijn bij zijn overlijden. 

De timing is ook essentieel: eerst moet de schenkingsakte worden ondertekend en pas daarna mogen de fondsen worden overgedragen. Zo niet kan de fiscus belasten zonder rekening te houden met de gesplitste inschrijving.

2. Fiscaliteit en schenkbelasting

Bij een schenking met voorbehoud van vruchtgebruik wordt de schenkbelasting berekend op de totale waarde van de effectenrekening, ook al wordt alleen de blote eigendom geschonken. Bij het overlijden van de vader van Céline vervalt het vruchtgebruik, waardoor Céline volle eigenaar wordt zonder dat zij erfbelasting hoeft te betalen, op voorwaarde dat de authenticiteit van de gesplitste inschrijving kan worden aangetoond. 

Als de vader van Céline in Vlaanderen of Brussel woont, bedragen de schenkingsrechten 3% over de totale waarde van de effectenrekening op de dag van de schenking; en 3,3% als hij in Wallonië woont.

3. Wat te doen bij afwezigheid van "vruchten"?

De vruchten komen toe aan de vruchtgebruiker, terwijl de opbrengsten toekomen aan de blote eigenaar.

In een distributiefonds worden de vruchten automatisch overgemaakt aan de vruchtgebruiker. In een kapitalisatiefonds worden de vruchten niet uitgekeerd maar herbelegd, met gevolg dat de vruchtgebruiker geen vruchten ontvangt. 

Sinds de inwerkingtreding van het nieuwe goederenrecht bestaat er controverse over de mogelijkheid om ook de opbrengsten aan de vruchtgebruiker toe te kennen. Een alternatief bestaat er in een optionele lijfrente te voorzien die het rendement van het vruchtgebruik aanvult als deze onvoldoende blijkt. 

Om de vruchtgebruiker te beschermen, is het nuttig om te voorzien dat de keuze van het beleggingsprofiel hem toekomt in geval van onenigheid met de blote eigenaar. De vader van Céline zou zo meer handelingsvrijheid hebben om het rendement van de effectenrekening te verhogen.

4. Meer handelingsvrijheid voor de vruchtgebruiker: het functioneel beschikkingsrecht

Met het nieuwe goederenrecht kan de vruchtgebruiker niet alleen beschikken over het usus en fructus, maar ook over een functioneel abusus dat men "functioneel beschikkingsrecht" noemt. 

Aangezien de effectenportefeuille wordt beschouwd als een universaliteit van goederen (te preciseren in de akte), kan de vader van Céline zonder haar toestemming (!) de effecten in de portefeuille afzonderlijk verkopen, op voorwaarde dat hij de opbrengst van de verkoop herbelegt in de effectenportefeuille. Gedurende de periode van zijn vruchtgebruik zou Célines vader dus beschikken over aanzienlijke handelingsvrijheid.

Conclusie: bereid de schenking van een effectenrekening met voorbehoud van vruchtgebruik goed voor!

Het schenken van een effectenrekening met voorbehoud van vruchtgebruik vormt een uitstekend middel om uw vermogen te structureren en uw nalatenschap voor te bereiden, maar vereist een zorgvuldige uitvoering! 

Het volstaat niet om simpelweg een rekening te openen met gesplitste eigendomsrechten. Bijzondere aandacht moet besteed worden aan het opstellen van de schenkingsakte (en aan de samenstelling van de effectenrekening) om te verzekeren dat het voorbehoud van vruchtgebruik doeltreffend is en u voldoende inkomsten garandeert. 

Heeft u vragen hierover en overweegt u uw effectenrekening te schenken? Neem gerust contact op met uw relatiebeheerder die uw vragen zal doorgeven aan de experts van BDO.